Background: Ipsilateral shoulder pain (ISP) is a common complication of mixed etiology after thoracic surgery (its prevalence is estimated in the literature at between 42% and 97%). It is severe and resistant to treatment (patients complain of pain despite effective epidural analgesia at the surgical site).
Aim of the study: The aim of this retrospective, observational study was to evaluate the prevalence of ISP in patients operated on in our facility and to determine the risk factors for ISP development.
Material and methods: 68 patients after thoracotomy or videothoracoscopy (video-assisted thoracic surgery - VATS) conducted under general and regional anesthesia were enrolled in the study and divided into two groups: group I without ISP and group II with postoperative ISP. We recorded age, sex, BMI, duration of surgery, type of surgery, type of regional anesthesia, and, in patients with epidural anesthesia, level of catheter placement.
Results: Statistically significant differences between the groups were obtained for BMI (24.67 and 27.68, respectively; p = 0.049), type of surgery (24% for thoracotomy and 0% for VATS, p = 0.026), and level of epidural catheter placement (4.35% for catheters placed at the level of Th5 or higher and 40.47% for catheters placed below Th5; p = 0.003).
Conclusions: The prevalence of ISP in our medical center amounts to 24% of thoracotomy patients. The fact that the difference in ISP prevalence was significantly related to the level of epidural catheter placement is consistent with the theory that ISP is related to phrenic nerve innervation. Moreover, epidural catheter placement is a modifiable factor, which can be used to reduce the prevalence of post-thoracotomy ISP.
Wprowadzenie: Tożstronny ból barku (ipsilateral shoulder pain – ISP) po operacjach torakochirurgicznych to częste powikłanie o niejednoznacznej etiologii (częstość określana jest w piśmiennictwie na 42–97%). Ma znaczne natężenie, występuje pomimo skutecznej blokady zewnątrzoponowej w zakresie miejsca operowanego i jest oporny na leczenie opioidowymi lekami przeciwbólowymi.
Celem pracy: Celem pracy była ocena częstości występowania ISP u pacjentów operowanych w naszym ośrodku oraz poszukiwanie ewentualnych czynników ryzyka jego powstawania.
Materiał i metody: Przeprowadzono badanie retrospektywne obserwacyjne populacji 68 pacjentów poddanych zabiegom torakotomii lub wideotorakoskopii przezopłucnowej (video-assisted thoracoscopic surgery – VATS) w znieczuleniu ogólnym i przewodowym. Pacjenci zostali podzieleni na grupy ze względu na występowanie ISP w okresie pooperacyjnym (grupa I – pacjenci, u których nie obserwowano ISP, grupa II – pacjenci z ISP). Oceniano wiek, płeć, współczynnik BMI, czas trwania zabiegu, rodzaj zabiegu, rodzaj znieczulenia przewodowego, a w przypadku znieczulenia zewnątrzoponowego – wysokość założenia cewnika.
Wyniki: Znamienne statystycznie różnice pomiędzy grupami I a II obserwowano dla współczynnika BMI (odpowiednio 24,67 vs 27,68, p = 0,049), rodzaju zabiegu (24% torakotomii vs 0% VATS, p = 0,026) oraz pozycji cewnika zewnątrzoponowego (4,35% dla cewników założonych na wysokości Th5 i powyżej vs 40,47% dla cewników założonych poniżej Th5, p = 0,003).
Wnioski: Częstość występowania ISP u pacjentów poddanych torakotomii w naszym ośrodku wynosi 24%. Wysokość wprowadzenia cewnika zewnątrzoponowego jako znamienny czynnik powstawania ISP potwierdza teorię bólów rzutowanych z obszaru unerwienia nerwu przeponowego. Jednocześnie jest to czynnik modyfikowalny, mogący stanowić o zmniejszeniu częstości występowania ISP po operacjach torakochirurgicznych.
Keywords: ISP; regional anesthesia; thoracotomy.